Kiedy sąd może wydać nakaz zapłaty?

Od wielu już lat w polskim postępowaniu cywilnym istnieje procedura polegająca na tym, ze sąd może wydać nakaz zapłaty bez przeprowadzania postępowania rozpoznawczego i wyznaczania rozprawy. Jest to niewątpliwie duże ułatwienie dla wierzycieli, jeśli dysponują oni dostatecznymi dowodami, a nieraz utrapienie dla dłużnikow.

W jakich sytuacjach można wydać nakaz zapłaty?

Istnieje możliwość uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz upominawczym.

Sąd rozpozna sprawę w postępowaniu nakazowym, jeżeli wierzyciel będący powodem dołączy do pozwu ściśle określone dokumenty, które udowodnią istnienie i wysokość jego roszczenia. Tymi dokumentami są:

1. dokument urzędowy,
2. zaakceptowany przez dłużnika rachunek – np. podpisana przez dłużnika faktura VAT,
3. wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
4. zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym.

Można wydać również nakaz zapłaty z weksla, czeku, warrantu lub rewersu, ale powinny one spełniać określone prawem wymogi oraz ich prawdziwość nie może budzić wątpliwości.

Nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym nie można wydać, jeśli brak jest stosownego wniosku o jego wydanie, powód domaga się roszczenia, które nie nadaje się do trybu postępowania nakazowego oraz, gdy dołączone do pozwu dokumenty nie spełniają wymogów dokumentów, które uzasadniają wydanie nakazu zapłaty lub nie dołączona do niego wszystkich wymaganych dokumentów.

Zdecydowanie łatwiej jest uzyskać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, gdyż nie ma tak ściśle określonego katalogu dokumentów, które mogą stanowić podstawę do wydania nakazu zapłaty.

Zdecydowanie łatwiej jest udowodnić swoje roszczenie w postępowaniu upominawczym. Wniesienie pozwu i w konsekwencji wydanie nakazu zapłaty jest bowiem możliwe w sytuacji, gdy:

1. roszczenie jest oczywiście zasadne,
2. przytoczone w pozwie okoliczności nie budzą wątpliwości,
3. zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego,
4. miejsce pobytu pozwanego jest znane albo jeśli doręczenie mu nakazu może nastąpić w kraju.

Najczęściej nakazy zapłaty w postepowaniu upominawczym są wydawane, gdy powód przedstawi np. fakturę lub rachunek za dostarczone towary lub wykonane usługi. Nie muszą być one podpisane czy uznane przez dłużnika, w odróżnieniu od tych w postępowaniu nakazowym.

Jakie sa podobieństwa między tymi dwoma trybami?

W obu sąd wydaje (lub może wydać) nakaz zapłaty bez przeprowadzania rozprawy.

Jaka jest główna różnica między nimi?

Najważniejsza różnica polega na tym, iż w postępowaniu nakazowym trzeba załączyć określone dowody, a przy postępowaniu upominawczym nie, dlatego też łatwiej jest uzyskać nakaz zapłaty w tym trybie.

Co, jeśli sąd odmówi wydania nakazu zapłaty?

Nie trzeba się wówczas martwić, gdyż nie oznacza to, że sprawa jest przegrana, że sąd uznaje, że roszczenie jest bezzasadne. Po prostu sąd może mieć wówczas wątpliwości na podstawie samych dokumentów, może uznać, ze postępowanie rozpoznawcze jest konieczne dla uzyskania całego obrazu sprawy. Jeśli sąd nie wydaje nakazu zapłaty, wówczas sprawa jest kierowana na rozprawę. Wtedy postępowanie toczy się w trybie zwykłego postępowania cywilnego, strony są wysłuchiwane, można przedstawić również i inne dowody, np.: z przesłuchania świadków czy opinii biegłego (co jest niedopuszczalne w postępowaniu o wydanie nakazu zapłaty).

Sąd wydał nakaz zapłaty. I co dalej?

Jeśli sąd uzna, że są spełnione warunki do wydania nakazu zapłaty, wówczas po jego wydaniu, doręcza go wraz z pozwem pozwanemu. Pozwany ma wówczas 14 dni, aby dokonać zapłaty lub też wnieść sprzeciw.

Jak wygląda procedura wniesienia sprzeciwu?

Pozwany, przeciwko któremu wydano nakaz zapłaty i który się z nim nie zgadza, ma prawo do ochrony swoich praw i interesów za pomocą sprzeciwu. Jest to procedura odwoławcza stosowana właśnie wówczas, gdy sąd wyda nakaz zapłaty. Najważniejsze jest zachowanie terminu 2 tygodni. Wniesienie sprzeciwu może nastąpić poprzez dostarczenie go do sądu lub też poprzez wysłanie listem poleconym i wtedy liczy się data stempla pocztowego.

Poza tym wniesienie sprzeciwu nie jest obciążone zbyt wieloma rygorami formalnymi. Należy wskazać sygnaturę sprawy, oznaczyć strony i zaznaczyć, że wnosi się sprzeciw od nakazu zapłaty oraz czy dotyczy on całości nakazu czy części. Nie ma potrzeby uzasadniania, dlaczego wnosi się sprzeciw. Z drugiej jednak strony, jeśli ktoś kwestionuje roszczenie, jego wysokość, okoliczności, które mają wpływ na istnienie roszczenia lub ma zastrzeżenia co do przedstawionego stanu faktycznego, powinien to wszystko wskazać. Tak będzie niewątpliwie najlepiej dla pozwanego. Powinno się również przedstawić dowody podważające istnienie lub wysokość roszczenia, aby nie narazić się później na zarzut spóźnionego przedstawienia dowodów.

Kiedy nakaz zapłaty staje się prawomocny?

Nakaz zapłaty staje się prawomocny, jeśli w ciągu 14 dni od jego otrzymania pozwany nie złoży sprzeciwu. Zanim się jednak złoży wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, warto w sądzie dowiedzieć się, czy pozwany odebrał nakaz, a jeżeli tak, to kiedy go odebrał. Trzeba też odczekać trochę dłużej niż te 2 tygodnie, aby mieć pewność, czy pozwany nie wysłał nakazu zapłaty pocztą. Często w sądach czekają około tygodnia od upływu tych 14 dni od nakazu zapłaty, a dopiero później sąd dokonuje stwierdzenia prawomocności.

Nakazy zapłaty to kolejna instytucja, która ma na celu przyspieszenie postępowań sądowych i rzeczywiście bywa przydatna, ale w tym wszystkim trzeba też pamiętać o zabezpieczeniu praw dłużników.